Trong biểu diễn nhào lộn xe, wheelie, hoặc wheelstand, là thao tác điều khiển phương tiện trong đó bánh trước hoặc các bánh xe nhấc khỏi mặt đất do có đủ mô-men xoắn tác dụng lên bánh sau hoặc các bánh xe hoặc chuyển động của người lái so với xe. Wheelie thường được kết hợp với xe đạp và xe máy, nhưng có thể được thực hiện với các phương tiện khác như ô tô, đặc biệt là trong đua xe kéo và máy kéo.
Wheelie, có thể hiểu một cách đơn giản là bốc đầu xe, nhưng thực tế Wheelie là nhấc bổng bánh xe lên khỏi mặt đất, và để nó lăn tự do. Bài viết sau đây chủ yếu sử dụng thuật ngữ Wheelie thay vì bốc đầu, để tránh mang một ý nghĩa tiêu cực.
Các loại Wheelie
1. Wheelie bằng việc tự cung cấp đủ công suất, mô men, bao gồm:
- Clutch wheelie – Wheelie bằng côn: được thực hiện bằng cách ngắt ly hợp/côn, tăng tốc động cơ và gài côn đột ngột.
- Power wheelie hoặc roll-on wheelie: được thực hiện bằng cách mở ga. Nếu động cơ có đủ công suất, nó sẽ có thể nâng bánh trước lên.
2. Wheelie được thực hiện với sự hỗ trợ của động lực học hệ thống treo hoặc chuyển động của người lái. Bao gồm:
- Bounce wheelie hoặc slap wheelie: được thực hiện bằng cách mở và đóng ga kịp thời với hệ thống treo bật lại, lốp bật lên, chuyển động của người lái hoặc bất kỳ sự kết hợp nào của cả ba.
- Thủ công: được thực hiện hoàn toàn không tác dụng mô-men xoắn lên bánh sau mà thay vào đó bằng cách di chuyển cơ thể người lái về phía sau so với xe đạp/xe máy, sau đó kéo tay lái về phía sau gần hết hành trình có sẵn.
Wheelie xe đạp
Wheelie là một động tác nhào lộn phổ biến trong đạp xe nghệ thuật và BMX tự do. Chiếc xe đạp được cân bằng bởi trọng lượng của người lái và đôi khi sử dụng phanh sau. Một kiểu xe đạp, xe đạp có bánh xe, có vị trí ngồi và do đó có trọng tâm, gần như nằm trên bánh sau, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện bốc đầu Wheelie.
Wheelie Mô tô – xe máy
Wheelie cũng là một trò nhào lộn mô tô phổ biến. Các nguyên tắc giống như xe đạp, nhưng ga và phanh sau được sử dụng để điều khiển nhào lộn trong khi người lái sử dụng trọng lượng cơ thể và tay lái để điều khiển hướng (quán tính của bánh trước quay đóng vai trò cân bằng).
Kỷ lục wheelie mô tô nhanh nhất thế giới là 307,86 km/h (191,30 mph) của Patrik Fürstenhoff. Ngày 18 tháng 4 năm 1999. Kỷ lục thế giới về tốc độ wheelie nhanh trên 1 km (0,6 dặm) là 343,388 km/h (213,371 dặm/giờ), do Egbert van Popta thiết lập tại sân bay Elvington ở Yorkshire, Anh.
Wheelie Ô tô
Wheelie phổ biến trong các cuộc đua ô tô hoặc mô tô kéo, nơi chúng đại diện cho mô-men xoắn bị lãng phí khi nâng phần đầu xe thay vì di chuyển về phía trước. Chúng cũng thường dẫn đến việc nâng cao khối tâm, điều này làm hạn chế gia tốc tối đa. Đối với các xe có wheelie bar thì việc bốc đầu sẽ giảm tải cho các bánh dẫn động phía sau, cùng với việc giảm ma sát tương ứng.
Monster truck
Xe tải quái vật thường biểu diễn bánh xe trong các buổi biểu diễn. Để thực hiện cú nhào lộn trên bầu trời, một chiếc xe tải quái vật nhảy theo cách sao cho chiếc xe tải thẳng đứng trong không trung, với phần đầu xe tải hướng lên trên.
Xe trượt tuyết
Có thể có bốc đầu với một số xe trượt tuyết, theo đó ván trượt được nhấc lên khỏi mặt đất.
Máy bay
Trong một chiếc máy bay, wheelie được thực hiện bằng cách thực hiện quy trình hạ cánh hoặc cất cánh trên trường mềm. Phi công tăng áp suất ngược để bánh mũi của thiết bị hạ cánh tiếp xúc tối thiểu với mặt đất.
Vào ngày 14 tháng 2 năm 2020, Kỷ lục Guinness Thế giới về chiếc máy bay thực hiện wheelie với quãng đường dài nhất đã được thiết lập trên chiếc Cessna 172 tại Sân bay Hậu cần Nam California ở Victorville, California trên đường băng 17 của nó. Phi công đã giữ cho bánh lái ở mũi máy bay không chạm vào bề mặt nhựa đường trong khoảng cách 14.319 feet.
Lưu ý
Ở một số quốc gia, chẳng hạn như Vương quốc Anh và Hoa Kỳ, người điều khiển xe mô tô thực hiện wheelie – bốc đầu trên đường công cộng có thể bị truy tố vì tội lái xe nguy hiểm, một hành vi phạm tội có thể bị phạt nặng và cấm lái xe từ một năm trở lên. Ở Pakistan, Ấn Độ và một số quốc gia khác, việc thực hiện những pha nguy hiểm kiểu này là bất hợp pháp. Nếu ai đó bị bắt quả tang đang thực hiện những hành vi này, người lái xe có thể bị tạm giữ xe máy và có khả năng phải ngồi tù.
Và bạn cũng lưu ý rằng, ở nước ta, bốc đầu trên đường là một hành vi vi phạm giao thông, nguy hiểm cho bản thân và những người xung quanh. Do đó, bạn đừng thử Wheelie trên đường nhé!
