Hộp số tay tuần tự, còn được gọi là hộp số tuần tự, là loại hộp số tay không đồng bộ được sử dụng chủ yếu cho xe mô tô và xe đua. Nó tạo ra thời gian sang số nhanh hơn so với hộp số tay đồng bộ truyền thống và hạn chế người lái chọn số tiếp theo hoặc số trước đó theo thứ tự liên tiếp.
Thiết kế và hoạt động
Hộp số tay tuần tự không đồng bộ và cho phép người lái chọn số tiếp theo một cách tuần tự (ví dụ: chuyển từ số một sang số hai) hoặc số trước đó (ví dụ: chuyển từ số thứ ba sang số thứ hai), được vận hành thông qua lẫy chuyển số điện tử gắn phía sau vô lăng hoặc bằng cần số tuần tự. Nó giúp tránh việc vô tình chọn sai số; ngăn cản người lái xe cố tình “bỏ số”. Việc sử dụng khớp dog clutch (không phải bộ khớp đồng tốc) mang lại tốc độ sang số nhanh hơn so với hộp số tay thông thường.
Trên hộp số sàn tuần tự, cần số vận hành một cơ cấu bánh cóc để chuyển chuyển động tiến và lùi của cần số thành chuyển động quay của trống chọn (đôi khi được gọi là tang trống) có ba hoặc bốn rãnh được gia công xung quanh chu vi của nó. Càng nâng của bộ chọn được dẫn hướng bởi các rãnh, trực tiếp hoặc thông qua các thanh chọn. Các rãnh lệch quanh chu vi và khi trống quay, các càng chọn sẽ được di chuyển để chọn bánh răng cần thiết.
Ở ô tô đua, chuyển động của cần số là “đẩy về phía trước” để lên số hoặc “kéo lùi” để xuống số. Nếu bạn đang ở số và muốn chuyển sang số cao hơn (ví dụ: từ số 2 đến số 3), bạn đẩy cần số về phía trước. Để đi từ số 3 đến số 4, bạn lại đẩy cần về phía trước. Để đi từ số 4 đến số 5, bạn nhấn tiếp về phía trước một lần nữa. Đó là chuyển động giống nhau mọi lúc. Để lùi xuống một số, chẳng hạn từ số 5 đến số 4, bạn kéo cần về phía sau. Trong ô tô sản xuất hàng loạt ở Châu Âu, cần số di chuyển tiến và lùi để chuyển sang số cao hơn và số thấp hơn. Trên xe Công thức 1, thực tế có hai lẫy chuyển số ở hai bên vô lăng, thay vì cần số. Lẫy chuyển số bên trái lên số, còn lẫy chuyển số bên phải chuyển số xuống.
Hầu hết các xe máy côn tay đều sử dụng hộp số sàn tuần tự. Người lái điều khiển cần số bằng chân, để tay vẫn giữ trên ghi đông và việc chọn số sử dụng bố cục 1 – N – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 (đối với hộp số 6 cấp thông thường, được gọi là “một xuống, năm lên”). Tuy nhiên, hầu hết các xe tay ga hiện đại đều không sử dụng hộp số sàn tuần tự; thay vào đó sử dụng hộp số tự động thủy lực hoặc hộp số biến thiên liên tục dẫn động bằng dây đai hoặc xích.
Không nên nhầm lẫn hộp số tay tuần tự với chức năng chuyển số “tuần tự” đôi khi được trang bị cho hộp số tự động thủy lực, được bán trên thị trường với các thuật ngữ như “Tiptronic” hoặc “SportShift”. Chức năng này cho phép người lái chọn số trước hoặc số tiếp theo thông qua việc sử dụng nút bấm hoặc cần gạt (thường ở gần cần số hoặc vô lăng); tuy nhiên, cơ chế truyền động không liên quan đến hộp số tay thực sự tuần tự.
Ưu điểm của hộp số tuần tự
Gần như mọi xe đua có hộp số sàn đều sử dụng cách tiếp cận tuần tự thay vì kiểu chữ “H”. Có bốn lý do chính cho sự ưu tiên này:
- Sự thay đổi tuần tự nhanh hơn. Ví dụ: để chuyển từ số 2 sang số 3 theo kiểu chữ “H”, bạn phải đẩy cần lên, đẩy lên nhiều lần. Việc đó cần thời gian. Trên hộp số tuần tự, bạn chỉ cần đẩy cần số lên mỗi lần chuyển số.
- Sự thay đổi tuần tự là nhất quán. Bạn không cần phải suy nghĩ: “Xem nào, tôi đang ở số hai nên tôi phải tăng tốc để về số ba”. Bạn chỉ cần đẩy cần về phía trước — mọi chuyển động đều giống nhau.
- Vị trí tay là nhất quán. Với kiểu chữ “H”, vị trí của cần số thay đổi nên bạn phải suy nghĩ xem nên đặt tay vào đâu tùy thuộc vào số mà bạn đang cài. Với hộp số tuần tự, cần số luôn ở vị trí cũ cho lần sang số tiếp theo.
- Sự thay đổi tuần tự không có bất ngờ. Nếu bạn chuyển sai kiểu chữ “H” trong một cuộc đua (ví dụ: về số 2 khi bạn định về số 4), việc này có thể khiến động cơ hư hỏng Điều đó không bao giờ có thể xảy ra với hộp số tuần tự.
- Ưu điểm khác là cần số tuần tự chiếm ít không gian hơn trong buồng lái xe đua. Bạn chỉ cần không gian cho chuyển động tiến/lùi của cần gạt chứ không phải trái/phải.
